Δευτέρα 20 Ιουνίου 2011
Εντυπώσεις από την επίσκεψή μας στο Μουσείο Μπενάκη (3)
Εντυπώσεις μου από το Μουσείο Μπενάκη -1η έκθεση
Στο Μουσείο Μπενάκη, στην έκθεση του Δ. Πικιώνη, εντυπωσιάστηκα από το ταλέντο και τα εκπληκτικά του έργα. Τα περισσότερα από αυτά ήταν σχέδια του ίδιου για σπίτια, κτίρια και πλακόστρωτα. Πιο πολύ όμως, με εντυπωσίασε το γεγονός ότι δεν υπήρχε πίνακας ή σχέδιο του χωρίς δέντρα, χλόη και γενικά πράσινο. Είδαμε και ένα βίντεο, που έδειχνε σημαντικές στιγμές από τη ζωή του Πικιώνη. Αυτή η έκθεση ήταν υπέροχη, μου άρεσε πάρα πολύ, έμαθα πολλά ενδιαφέροντα πράγματα και χάρηκα πολύ που έμαθα για τη ζωή ενός τόσο σπουδαίου καλλιτέχνη.
Εντυπώσεις μου από το Μουσείο Μπενάκη -2η έκθεση
Η δεύτερη έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη, είχε θέμα κάποια έργα ψυχασθενών, πριν από την "ευθανασία" τους. Όλα αυτά τα έργα ήταν εκπληκτικά και δεν είχαν όλα το ίδιο θέμα. Κάποια φυσικά είχαν ως θέμα το θάνατο, άλλα όμως είχαν εντελώς διαφορετικά θέματα. Αυτά τα έργα, αν και τα περισσότερα δεν καταλάβαινα ακριβώς τι απεικόνιζαν, τα θεωρώ πολύ σημαντικά, γιατί δείχνουν τα συναισθήματα αυτών των ανθρώπων, τις σκέψεις τους, καθώς και το μεγάλο ταλέντο και την αγάπη τους για την τέχνη, που οι περισσότεροι από μας σίγουρα δε θα φανταζόμασταν ποτέ ότι θα είχαν.
Ιωάννα Γαλιώτου
__________________________________
Έκθεση του Πικιώνη
Στην έκθεση με τον Πικιώνη ένιωσα πολύ ωραία αν και ο φωτισμός μου κούραζε τα μάτια. Τα έργα του Πικιώνη περιελάμβαναν όλα στοιχεία από τη φύση. Με εντυπωσίασε ότι βασικό του συστατικό ήταν το ξύλο το οποίο περιελαμβανόταν σε όλα τα αρχιτεκτονικά του έργα. Ακόμα με εντυπωσίασαν τα πλακόστρωτά του καθώς όλα μου έβγαζαν ένα ξεχωριστό συναίσθημα. Είδα πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια γνωστών οικιών και μ' άρεσαν όλα πάρα πολύ.
2η έκθεση: Ευθανασία
Στην έκθεση αυτή είδα έργα ψυχασθενών. Ήταν υπέροχη και μέσα από τα έργα των ανθρώπων αυτών βγαίνουν τρομερά συναισθήματα. Τα πιο πολλά έργα απεικόνιζαν λουλούδια καθώς και σκηνές από τη φύση. Επίσης, υπήρχαν πολλά έργα που απεικόνιζαν γερμανικά νομίματα και κόμικς. Ήταν πολύ ωραία έκθεση.
Παρασκευή-Ιωάννα Γαληνού
__________________________________
-Η ξενάγηση στο Μουσείο Μπενάκη ήταν πολύ καλή. Πρώτα πήγαμε στην έκθεση του κ.Πικιώνη και μετά πήγαμε στην έκθεση ευθανασία.
-Στην αρχή πήγαμε στην έκθεση του κ.Πικιώνη. Ήταν πολύ ωραία γιατί βλέπαμε τέλειες εικόνες που ήταν πολύ δύσκολο να τις ζωγραφίσεις. Βλέπαμε εικόνες που ήταν ζωγραφισμένες με χώμα με λάδι λές και ζωγραφίζεις με μολύβι ή με μπογιά. Στην έκθεση υπήρχε και ένα δωμάτιο που βλέπαμε μια ταινία για τη ζωή του κ. Πικιώνη. Από ότι κατάλαβα από τις ζωγραφιές του ο κ.Πικιώνης ασχολιότανε πολύ με τη φύση. Μετά πήγαμε στην έκθεση "ευθανασία" που δεν κατάλαβα πολλά πράγματα, έβλεπα εικόνες ξανά με τη φύση αλλά και εικόνες με ανθρώπους.
-Ήταν πολύ καλά και αξίζει τον κόπο να πας.
Αλέξανδρος Καναβός
__________________________________
Στο μουσείο που πήγαμε εκδρομή μου άρεσαν οι πίνακες ζωγραφικής που τους είχαν ζωγραφίσει άνθρωποι με ειδικές ανάγκες. Ακόμα μου άρεσαν τα αριστουργήματα και μου άρεσε όταν πήγαμε και είδαμε το βίντεο. Αυτό που δε μου άρεσε ήταν ότι δεν είχε καρέκλες να καθίσουμε και ήταν πολύ μεγάλο. Πιστεύω πως η έμπνευση του Πικιώνη έχει προέλθει από την Φύση γι΄αυτό και έχει πολλά έργα από τη φύση, αυτό μας αποδεικνύει ότι αγαπούσε τη φύση.
Λαγός Θανάσης
__________________________________
Η ξενάγηση στο μουσείο Μπενάκη ήταν πολύ ωραία και η έκθεση Πικιώνη ήταν ωραία, μου άρεσε πολύ η έκθεση.
ΑΘΑΝ
(Αθανασούλιας)
__________________________________
Στο Μουσείο Μπενάκη, στην έκθεση του Δ. Πικιώνη, εντυπωσιάστηκα από το ταλέντο και τα εκπληκτικά του έργα. Τα περισσότερα από αυτά ήταν σχέδια του ίδιου για σπίτια, κτίρια και πλακόστρωτα. Πιο πολύ όμως, με εντυπωσίασε το γεγονός ότι δεν υπήρχε πίνακας ή σχέδιο του χωρίς δέντρα, χλόη και γενικά πράσινο. Είδαμε και ένα βίντεο, που έδειχνε σημαντικές στιγμές από τη ζωή του Πικιώνη. Αυτή η έκθεση ήταν υπέροχη, μου άρεσε πάρα πολύ, έμαθα πολλά ενδιαφέροντα πράγματα και χάρηκα πολύ που έμαθα για τη ζωή ενός τόσο σπουδαίου καλλιτέχνη.
Εντυπώσεις μου από το Μουσείο Μπενάκη -2η έκθεση
Η δεύτερη έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη, είχε θέμα κάποια έργα ψυχασθενών, πριν από την "ευθανασία" τους. Όλα αυτά τα έργα ήταν εκπληκτικά και δεν είχαν όλα το ίδιο θέμα. Κάποια φυσικά είχαν ως θέμα το θάνατο, άλλα όμως είχαν εντελώς διαφορετικά θέματα. Αυτά τα έργα, αν και τα περισσότερα δεν καταλάβαινα ακριβώς τι απεικόνιζαν, τα θεωρώ πολύ σημαντικά, γιατί δείχνουν τα συναισθήματα αυτών των ανθρώπων, τις σκέψεις τους, καθώς και το μεγάλο ταλέντο και την αγάπη τους για την τέχνη, που οι περισσότεροι από μας σίγουρα δε θα φανταζόμασταν ποτέ ότι θα είχαν.
Ιωάννα Γαλιώτου
__________________________________
Έκθεση του Πικιώνη
Στην έκθεση με τον Πικιώνη ένιωσα πολύ ωραία αν και ο φωτισμός μου κούραζε τα μάτια. Τα έργα του Πικιώνη περιελάμβαναν όλα στοιχεία από τη φύση. Με εντυπωσίασε ότι βασικό του συστατικό ήταν το ξύλο το οποίο περιελαμβανόταν σε όλα τα αρχιτεκτονικά του έργα. Ακόμα με εντυπωσίασαν τα πλακόστρωτά του καθώς όλα μου έβγαζαν ένα ξεχωριστό συναίσθημα. Είδα πολλά αρχιτεκτονικά σχέδια γνωστών οικιών και μ' άρεσαν όλα πάρα πολύ.
2η έκθεση: Ευθανασία
Στην έκθεση αυτή είδα έργα ψυχασθενών. Ήταν υπέροχη και μέσα από τα έργα των ανθρώπων αυτών βγαίνουν τρομερά συναισθήματα. Τα πιο πολλά έργα απεικόνιζαν λουλούδια καθώς και σκηνές από τη φύση. Επίσης, υπήρχαν πολλά έργα που απεικόνιζαν γερμανικά νομίματα και κόμικς. Ήταν πολύ ωραία έκθεση.
Παρασκευή-Ιωάννα Γαληνού
__________________________________
-Η ξενάγηση στο Μουσείο Μπενάκη ήταν πολύ καλή. Πρώτα πήγαμε στην έκθεση του κ.Πικιώνη και μετά πήγαμε στην έκθεση ευθανασία.
-Στην αρχή πήγαμε στην έκθεση του κ.Πικιώνη. Ήταν πολύ ωραία γιατί βλέπαμε τέλειες εικόνες που ήταν πολύ δύσκολο να τις ζωγραφίσεις. Βλέπαμε εικόνες που ήταν ζωγραφισμένες με χώμα με λάδι λές και ζωγραφίζεις με μολύβι ή με μπογιά. Στην έκθεση υπήρχε και ένα δωμάτιο που βλέπαμε μια ταινία για τη ζωή του κ. Πικιώνη. Από ότι κατάλαβα από τις ζωγραφιές του ο κ.Πικιώνης ασχολιότανε πολύ με τη φύση. Μετά πήγαμε στην έκθεση "ευθανασία" που δεν κατάλαβα πολλά πράγματα, έβλεπα εικόνες ξανά με τη φύση αλλά και εικόνες με ανθρώπους.
-Ήταν πολύ καλά και αξίζει τον κόπο να πας.
Αλέξανδρος Καναβός
__________________________________
 |
Στο μουσείο που πήγαμε εκδρομή μου άρεσαν οι πίνακες ζωγραφικής που τους είχαν ζωγραφίσει άνθρωποι με ειδικές ανάγκες. Ακόμα μου άρεσαν τα αριστουργήματα και μου άρεσε όταν πήγαμε και είδαμε το βίντεο. Αυτό που δε μου άρεσε ήταν ότι δεν είχε καρέκλες να καθίσουμε και ήταν πολύ μεγάλο. Πιστεύω πως η έμπνευση του Πικιώνη έχει προέλθει από την Φύση γι΄αυτό και έχει πολλά έργα από τη φύση, αυτό μας αποδεικνύει ότι αγαπούσε τη φύση.
Λαγός Θανάσης
__________________________________
Η ξενάγηση στο μουσείο Μπενάκη ήταν πολύ ωραία και η έκθεση Πικιώνη ήταν ωραία, μου άρεσε πολύ η έκθεση.
ΑΘΑΝ
(Αθανασούλιας)
__________________________________
Εντυπώσεις από την επίσκεψή μας στο Μουσείο Μπενάκη (2)
Στο μουσείο Μπενάκη υπήρχαν πολλές ενδιαφέρουσες εκθέσεις. Στην πρώτη αίθουσα (έκθεση) που είδαμε ήταν τα αρχιτεκτονικά σχέδια και οι ζωγραφιές του Δημήτριου Πικιώνη.
Στη δεύτερη αίθουσα (έκθεση) που είδαμε ήταν ζωγραφιές ανθρώπων με ψυχολογικά προβλήματα.
Εμένα μεγάλη εντύπωση μου έκανε πως οι περισσότερες ζωγραφιές ήταν χαρούμενες δηλαδή λουλούδια κ.α.
Αντιθέτως υπήρχαν και άλλες με τον Σατανά.
Εγώ θα ξαναήθελα να πάω σε αυτό το μουσείο.
Μάριος Καβελάρης
Alois Dallmayr: Η μάγισσα Νταλμάυρ με τις φιλενάδες της
___________________________________
Στο Μουσείο Μπενάκη είδαμε 2 εκθέσεις. Των ψυχασθενών και του Πικιώνη. Στο Μπενάκη είδαμε κάποια εκπληκτικά σχέδια από διάφορους ψυχασθενείς. Επίσης σε ένα μικρό δωμάτιο στον χώρο της έκθεσης έπαιζε ένα ενημερωτικό βίντεο και εκεί είχε συγκεντρωθεί και άλλος κόσμος και παρακολουθούσε. Επίσης η έκθεση ήταν πολύ μεγάλη και γι' αυτό διαβάζαμε πολλά ταμπελάκια για να καταλάβουμε τα έργα αυτών των ανθρώπων. Μέσα στο χώρο της έκθεσης υπήρχαν κάποια καθίσματα τα οποία χωρούσαν 4-5 άτομα και στα οποία καθόσουν για να ξεκουραστείς κ.α.
Στην έκθεση του Πικιώνη είδαμε κάποια έργα που είχε φτιάξει όπως πλακόστρωτα, πίνακες κ.α. Αυτά τα έργα ήταν πάρα πολύ ωραία.
Από τις 2 εκθέσεις μου άρεσε πιο πολύ των ψυχασθενών γιατί παρόλο που ήταν σε αυτή την κατάσταση δημιούργησαν κάποια πάρα πολύ ωραία έργα.
Γιώτα Βασιλείου
___________________________________
-Στην πρώτη αίθουσα (έκθεση) είδαμε κάποια πανέμορφα έργα του Δημήτρη Πικιώνη. Τα έργα του ήταν πολύ έξυπνα φτιαγμένα και συνδύαζε πολύ έξυπνα τη φύση και την τεχνολογία της εποχής.
-Στη δεύτερη αίθουσα (έκθεση) παρακολουθήσαμε έργα κάποιων ψυχασθενών, οι οποίοι είχαν φτιάξει τέλειες δημιουργίες. Κάποιοι είχαν δημιουργήσει γαλήνια έργα με θέμα τη φύση, κάποιοι άλλοι ερωτικά έργα και κάποιοι άλλοι έργα με θέμα το Σατανά.
Ξέρω πάντως ότι ήταν μια πολύ ωραία έκθεση με πανέμορφα έργα.
Φώτης Αλεβίζος
___________________________________
Στο Μουσείο Μπενάκη επισκεφθήκαμε την έκθεση του κ.Πικιώνη... Η έκθεση ήταν πάρα πολύ ωραία και ήταν αυτό που περίμενα. Είχε πάρα πολλά πράγματα να δούμε, αλλά υπήρχε μια μικρή ατέλεια, κατά τη γνώμη μου. Είχε πάρα πολλούς τοίχους και έπρεπε να πηγαίνεις "ζικ-ζακ". Όλα τα υπόλοιπα ήταν μια χαρά. Αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν τα ψηφιδωτά (πλακόστρωτα) στην Ακρόπολη. Επίσης, θα ήθελα να έχει περισσότερες μακέτες, γιατί είχε μόνο 2 από 2 σχολεία.
Η έκθεση των ψυχασθενών ήταν η καλύτερη που έχω επισκεφθεί. Είχε πολύ ωραία χρώματα, γεμάτα ζωντάνια. Τα έργα ήταν καταπληκτικά! Αν δεν ήξερες, δηλαδή, ότι ήταν ψυχασθενών, νόμιζες ότι ήταν κάποιου μεγάλου ζωγράφου. Τα καλύτερά μου ήταν 3. Το πρώτο ήταν μια μουντζούρα που μέσα είχε σχηματίσει ένα πρόσωπο. Το δεύτερο ήταν το πρόσωπο ενός ανθρώπου που του έλειπε ο εγκέφαλος και το τρίτο ένα βάζο με λουλούδια.
Αγγελική Γαλιώτου
___________________________________
Η έκθεση του Πικιώνη ήταν πολύ ωραία, είχε ωραίους πίνακες ζωγραφικής, είχε βίντεο.
Μετά βγήκαμε έξω, στο κέντρο του κτιρίου είχε κάτι γλυπτά που μοιάζανε σα ζώα: το ένα έμοιαζε σα φυτό-δράκος, το άλλο σα σκουλίκι με ανοιγμένη την κοιλιά του, άλλα σα λουλούδια. Μετά πήγαμε επάνω σε μια όμορφη έκθεση που είχε πανέμορφους πίνακες από ψυχασθενείς και η αίθουσα ήταν πράσινη. Στους τοίχους είχε ταινίες που έλεγαν τα ονόματα των πινάκων.
Ηλιόπουλος Βασίλης
___________________________________
Εντυπώσεις από την επίσκεψή μας στο Μουσείο Μπενάκη (1)
Στο Μουσείο Μπενάκη είδαμε τους υπέροχους και λίγο παράξενους πίνακες του ζωγράφου και αρχιτέκτονα Πικιώνη. Μου άρεσε πάρα πολύ αυτή η έκθεση, με εντυπωσίασε ιδιαίτερα το γεγονός ότι σε κάθε πίνακα υπήρχαν δέντρα και γενικά στοιχεία της φύσης, δηλαδή παντού υπήρχε πράσινο. Όμως χρησιμοποιεί πολύ μουντά χρώματα και σε ελάχιστους πίνακες υπάρχουν έντονα και φωτεινά χρώματα.
Σε έναν άλλο πίνακα επίσης είχε συνδιάσει λίγο τον τρόπο που ζωγράφιζε τα πρόσωπα ο Picasso αλλά και τον δικό του τρόπο και αυτό με εντυπωσίασε πολύ.
Επιπλέον στα έργα αρχιτεκτονικής του φαίνονταν όλα τα σπίτια και γενικά τα κτήρια ξύλινα και πέτρινα. Είχε όμως μόνο δύο μακέτες και πιστεύω ότι με περισσότερες, η έκθεση θα ήταν ακόμα πιο ενδιαφέρουσα.
Μαριτίνα Δημητρέλη
Η έκθεση του Πικιώνη μου άρεσε πάρα πολύ, γιατί οι πίνακές του είχαν τοπία με πολλά δέντρα, μου άρεσαν τα σχολεία, τα νεοκλασικά κτίρια με ξύλινες πόρτες και πολλά στοιχεία φύσης που είχε ο κήπος, όμως δε μου άρεσε ένας του πίνακας που είχε μια γυναίκα γυρισμένη στο πλάι παραδοσιακά ντυμένη που είχε δυο μάτια (ένα στη μύτη) επιπλέον.
Στην έκθεση της ευθανασίας παρατήρησα ότι τα έργα ήταν πάνω σε πράσινους τοίχους και αυτό ήταν που μου έκανε εντύπωση, αν και δε μου άρεσε, γιατί είχε πίνακες με μισά κεφάλια, λουλούδια με διάφορα χρώματα πάνω σε ένα πράσινο φόντο. Το μόνο που μου άρεσε ήταν ένας πίνακας που κάποιος είχε κόψει ένα κομμάτι εφημερίδας και είχε ζωγραφίσει πάνω.
Ουρανία-Ξακουστή Βώρρου
____________________________________
Μου άρεσε όλη η έκθεση του Πικιώνη, τα χρώματα και οι φωτοσκιάσεις που χρησιμοποιούσε. Το έργο που μου άρεσε πιο πολύ ήταν δύο πρόσωπα που κοίταζαν ψηλά στον ουρανό και περίμεναν την ελπίδα. Είχε ωραία χρώματα και το σχήμα του ήταν διαφορετικό από τα άλλα του έργα.
Αυτό που δεν μου άρεσε ήταν που τα έργα δεν ήταν όλα μαζί συγκεντρωμένα και ήταν σε διάφορους τοίχους, και το ότι δεν είχαν πολλές πληροφορίες δίπλα.
Βάσια Αρμόνη
____________________________________
Στο μουσείο Μπενάκη είδαμε τα έργα του Πικιώνη, ήταν πολύ ωραία και τα πιο πολλά από αυτά που είχε φτιάξει πιστεύω ότι ήταν φανταστικά. Εκεί μπήκαμε σε μια αίθουσα κάποια παιδιά όπου είδαμε κι άλλα πορτρέτα του Πικιώνη. Παρατήρησα ότι τα πιο πολλά που είχε φτιάξει ήταν κυρίως με τη φύση, έτσι μπορούμε να καταλάβουμε οτι ο Πικιώνης αγαπούσε τη φύση.
Γιάννης Καδάς
_____________________________________
Η έκθεση του Πικιώνη είναι πάρα πολύ ωραία. Μου άρεσε γιατί τα έργα του ήταν σωστά τοποθετημένα και έδεναν μεταξύ τους σχετικά με το σχήμα, το μέγεθος και το περιεχόμενο. Το έργο που μου άρεσε πιο πολύ ήταν ο πίνακας που απεικόνιζε ένα παλιό σπίτι στην Αθήνα. Μου άρεσε πάρα πολύ γιατί ήταν σαν αληθινό, ενώ δεν το έβλεπε, απλά το φανταζόταν. Εκείνο όμως που δεν μου άρεσε ήταν ότι κάτω από τα έργα δεν είχε αρκετές πληροφορίες σχετικά με αυτά και έτσι ήταν λίγα αυτά που μάθαμε για τους πίνακες του.
Κατερίνα Βυτόγιαννη
_____________________________________
Στο μουσείο Μπενάκη είδαμε την έκθεση για τον Πικιώνη, τα έργα και τη ζωή του. Μου άρεσαν πάρα πολύ τα αρχιτεκτονικά του σχέδια και κυριότερα το στοιχείο της φύσης που υπήρχε παντού.
Η έκθεση της ευθανασίας ήταν πολύ καλή αν και δεν την πολυκατάλαβα. Μου άρεσε που οι ψυχασθενείς ζωγράφιζαν και έβγαζαν τα συναισθήματα τους.
Παρασκευή-Ιωάννα Γαληνού
_____________________________________
Η έκθεση (του Πικιώνη) ήταν πολύ καλή, μέσα στο κτίριο υπήρχαν πολλά έργα του κυρίως σχεδιασμοί σπιτιών καθώς σε μια γωνία είχε την κεφαλή του. Η έκθεση ήταν πολύ ωραία, μου άρεσε τόσο πολύ που έβγαλα περίπου 50 φωτογραφίες και σκέφτομαι να κάνω μια παρουσίαση. Το πιο ωραίο ήταν το βίντεο που είχε μια μικρή αίθουσα, που έδειχνε ένα ντοκυμαντέρ για τη ζωή του.
Γιάννης Καπετάνιος
_____________________________________
Και οι δύο εκθέσεις ήταν πολύ ωραίες, αλλά εμένα πιο πολύ με εντυπωσίασε η έκθεση του Πικιώνη, όπου είχε πολλές, πολύχρωμες ζωγραφιές στον τοίχο. Αλλά και η άλλη έκθεση, ντάξει δεν ήταν άσχημη. Με δύο τραπέζια στην μέση, από πάνω ένα τζάμι και μέσα κάποια βιβλία, περιοδικά κ.α. Επίσης, μ' άρεσε και το βίντεο που είχαν βάλει. Ένα αρνητικό που είχαν και οι δύο εκθέσεις ήταν ότι τα κείμενα έλεγαν νομίζω άσχετα πράγματα, και όχι τα πιο βασικά. Με αποτέλεσμα να μην καταλαβαίνουμε και να μην θυμόμαστε τι λένε.
Μαρίνα Αλεξανδρή
_____________________________________
Στην εκδρομή που κάναμε την προηγούμενη Πέμπτη πήγαμε στο Μουσείο Μπενάκη. Εκεί μπήκαμε σε δύο αίθουσες. Απ' έξω το κτίριο ήταν φοβερό, μοντέρνο και καλοδιατηρημένο. Στην 1η αίθουσα που πήγαμε ήταν ένας μεγάλος χώρος, φιλόξενος, με έργα του Δημήτρη Πικιώνη. Υπήρχαν ζωγραφιές και αρχιτεκτονικά σχέδια, τα οποία είχαν γεμίσει τους τοίχους. Επίσης σ' αυτή την αίθουσα για να κατανοήσουμε καλύτερα τις ζωγραφιές και γενικά τη ζωή του Πικιώνη υπήρχε ένα δωμάτιο με μια μεγάλη οθόνη όπου είδαμε εκεί μια φοβερή ταινία.
Στη 2η αίθουσα υπήρχαν απλά έργα κάποιων ανθρώπων με ψυχικά προβλήματα από τη Γερμανία, όπου πολλά από αυτά ήταν πάρα πολύ ωραία. Ήταν απλές ζωγραφιές με μολύβι ή pastel όπου κάτω από την καθεμία υπήρχαν πολύ λίγα λόγια για την καλύτερη κατανόηση.
Ζούζουλα Λυδία
_____________________________________
Επιχείρηση «Ευθανασία» – μια ακόμα θηριωδία του ναζισμού (άρθρο)
Βρήκαμε αυτό το πολύ ενδιαφέρον και περιεκτικό άρθρο για την έκθεση "Αιτία θανάτου: Ευθανασία" και για όλο το ιστορικό υπόβαθρο εδώ
Στο Νεορουπίν, μια μικρή κωμόπολη, στην ανατολική πλευρά του Βερολίνου, στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, κατασκευάστηκε, με κόκκινο τούβλο, μια σειρά τριώροφων κτιρίων, που μέχρι την άνοδο του ναζισμού λειτούργησαν ως το μεγαλύτερο «δημόσιο τρελοκομείο» της Γερμανίας. Στα χρόνια του ναζισμού πολλά από αυτά τα κτίρια λειτούργησαν ως χώροι οργιαστικής συνουσίας αξιωματικών του ναζιστικού στρατού με επιλεγμένες νεαρές Γερμανίδες, για την αναπαραγωγή της «Αρίας Φυλής»!!! Στα χρόνια της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίαςτα κτίρια αυτά λειτούργησαν ως Δημόσιο Νοσοκομείο για όλα, ανεξαιρέτως, τα νοσήματα.
Αφορμή της αναφοράς μας σ’ αυτά τα κτίρια είναι η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εικαστική έκθεση, που παρουσιάζει – έως 13/3 – στο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138) η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία, με τίτλο «Αιτία Θανάτου: Ευθανασία (Εργα από τη Συλλογή Prinzhorn)». Η συλλογή ανήκει στην Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, περιλαμβάνει 5.000 εικαστικά έργα (σχέδια, ζωγραφική, γλυπτική, έργα σε ύφασμα) της περιόδου 1850 – 1930 και σήμερα αριθμεί 12.000 έργα.
Η έκθεση διεκτραγωδεί τη «φρικτότερη στιγμή στην ιστορία του 20ού αιώνα κατά της ελευθερίας της τέχνης». Τη διπλή απαίτηση του Χίτλερ για εξολόθρευση της ««εκφυλισμένης τέχνης» και μαζικό αφανισμό των ανυπεράσπιστων ατόμων, σε θαλάμους αερίων, που χρησιμοποιήθηκαν στα ψυχιατρικά άσυλα, πριν το Ολοκαύτωμα.
Στην έκθεση παρουσιάζονται 96 έργα 18 καλλιτεχνών – ψυχασθενών, οι οποίοι στο διάστημα 1939 – 1944 υπήρξαν θύματα του ναζιστικού προγράμματος περί «ευθανασίας». Την έκθεση συνοδεύει η εικονογραφημένη έκδοση «Αιτία θανάτου: Ευθανασία- Συγκαλυμμένη εξόντωση των ψυχικά ασθενών στην εποχή του ναζισμού (Συλλογή Prinzhorn)» (εκδόσεις «Ινδικτος»). Το βιβλίο ιστορεί, αποκαλυπτικά, τη ναζιστική «Επιχείρηση Ευθανασία», περιλαμβάνει βιογραφίες των καλλιτεχνών και πρωτογενές υλικό (μαρτυρίες των ίδιων, του άμεσου περιβάλλοντος, του νοσηλευτικού προσωπικού των ψυχιατρείων) και αναδεικνύει τη μεγάλη προσφορά στην Ψυχιατρική και στην Τέχνη – με τη διάσωση εικαστικών έργων ψυχασθενών – του ιστορικού της Τέχνης, ψυχιάτρου και δημιουργού της συλλογής αυτής, Χανς Πρίντζχορν.
Το 19ο αιώνα, «φωτισμένοι» ψυχίατροι άρχισαν να δημιουργούν τις πρώτες συλλογές έργων ανώνυμων καλλιτεχνών-ψυχοπαθών, βοηθώντας έτσι στη μελέτη της σχέσης μεταξύ των κυρίαρχων αισθητικών ρευμάτων και των έργων ψυχασθενών, καθώς και στην ανάπτυξη «διαλόγου» μεταξύ Ψυχοπαθολογίας – Ψυχανάλυσης και Τέχνης των ψυχασθενών.
Ο Χανς Πρίντζχορν (1886 – 1933), επηρεασμένος από την πολιτισμική ανθρωπολογία και τις απαρχές της καλλιτεχνικής ενόρμησης, μελετούσε τη «σχιζοφρενική αίσθηση της ύπαρξης», όπως αποτυπωνόταν στην εξπρεσιονιστική τέχνη, και πίστευε ότι η αμεσότητα των έργων ψυχασθενών βοηθά στην κατανόηση της καλλιτεχνικής δημιουργικότητας, γενικά. Ο Πρίντζχορν, το 1919, με έκκλησή του σε διάφορα ψυχιατρεία να στείλουν τις συλλογές τους στην Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, συγκροτεί και μελετά αυτή την παγκόσμιας φήμης συλλογή. Αποχωρώντας από την κλινική, το 1922, εκδίδει την πρωτοποριακή μελέτη του «Εικαστικά έργα ψυχιατρικών ασθενών», αναδείχνοντας την «αισθητική δεινότητα και διεισδυτικότητα» ορισμένων έργων και συμβάλλοντας στην αναγνώρισή τους, από πρωτοπόρους εικαστικούς – λ.χ. Ερνστ Λούντβιχ Κίρχνερ, Πάουλ Κλέε, Οσκαρ Σλέμερ, οι οποίοι γοητεύθηκαν από τα έργα αυτά – ενώ οι υπερρεαλιστές, ιδιαίτερα ο Μαξ Ερνστ, θεώρησαν τη μελέτη του Πρίντζχορν «Βίβλο» της τέχνης.
«Ευγονική»… κτηνωδία
Η ουσιαστικότερη διάσταση της έκθεσης είναι η αποκάλυψη της πιο κτηνώδους και μαζικής εξολόθρευσης των ψυχασθενών στην Ιστορία των Νεότερων Χρόνων. Η «ευγονική» του ναζισμού απαιτούσε την «κάθαρση» του ανθρώπινου είδους από καθετί επιβαρυντικό, τον αφανισμό της «ανάξιας βίου ζωής», για μία ανόθευτη εξέλιξη της «Αρίας Φυλής». Οι αίθουσες αερίων, όπως και άλλες μορφές εξόντωσης που λειτούργησαν στα ψυχιατρεία, υπήρξαν τόποι αδυσώπητων μαζικών φόνων, ανάλογων με τις αίθουσες αερίων στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μαζί με τους νοσούντες ο ναζισμός απαίτησε και την εξαφάνιση της Τέχνης τους, την οποία ενέτασσαν στην, επίσης διωκόμενη, «εκφυλισμένη τέχνη» των καλλιτεχνών που εναντιώνονταν στην αθλιότητα του καθεστώτος, αλλά και στα «αισθητικά» του γούστα.
Να σημειωθεί ότι από το 1930 ο εθνικοσοσιαλισμός εμπόδισε τον παραπέρα εμπλουτισμό της συλλογής του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης. Οταν ο ναζισμός έγινε εξουσία κατέστρεψε άλλες ανάλογες συλλογές της «τέχνης των τρελών», επέβαλε στους καλλιτέχνες- ασθενείς «κοινωφελή» καταναγκαστικά έργα και παρουσίασε (1938 – 1941) σε περιοδεύουσα έκθεση μέρος της συλλογής Πρίντζχορν, παράλληλα με μια άλλη έκθεση που οργάνωσε, με τίτλο «Εκφυλισμένη Τέχνη», προκειμένου να συκοφαντήσει και να εξαπολύσει την καταστροφή και των έργων των επώνυμων νεωτερικών δημιουργών. Οταν έκλεισε η έκθεση, οι ναζί κατέστρεψαν και τα έργα της έκθεσης της μοντέρνας τέχνης, αλλά και της Συλλογής της Χαϊδελβέργης. Εξάλλου, αρκετοί από τους ασθενείς-καλλιτέχνες, ως «άχρηστες υπάρξεις», είχαν δολοφονηθεί (1940 – 1941) σε θαλάμους αερίων, άλλοι με φάρμακα ή με υποσιτισμό από ψυχιάτρους του καθεστώτος.
Μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η Συλλογή της Χαϊδελβέργης περιέπεσε στη λήθη. Το 1963 ο Χάραλντ Στσέεμαν, διευθυντής της Αίθουσας Τέχνης της Βέρνης, παρουσίασε εκεί αρκετά έργα της συλλογής. Ακολούθησαν και άλλες, μικρότερες, εκθέσεις. Στη δεκαετία του 1970 ομάδα επιστημόνων έφερε στο «φως» σχεδόν το 60% των φακέλων ασθενείας των καλλιτεχνών.
Πρόδρομοι του ναζισμού
Αντίθετα από τον Πρίντζχορν «δούλευε» ο σκοταδισμός. Το 1920, στην ηττημένη, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, Γερμανία, δύο καθηγητές, ο νομικός Καρλ Μπίντινγκ και ο ψυχίατρος Αλφρεντ Χόχε, αξιοποιώντας ανάλογες απόψεις στα τέλη του 19ου αιώνα, με κείμενό τους, υπό τον τίτλο «Η νομιμοποιημένη εξόντωση της άχρηστης ζωής», θέτοντας το ερώτημα «Τόσους και τόσους υγιέστατους συζύγους και γιους χάσαμε στον πόλεμο, πρέπει τώρα να χαραμίσουμε κι άλλο, επιπλέον ανθρώπινο δυναμικό και χρήματα για μερικούς αρρώστους με ανίατα νοσήματα;», ουσιαστικά εισηγήθηκαν την εξόντωση των ανίατα πασχόντων. Με την εμφάνιση του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος επικράτησε η άποψη: «Η εξόντωση ανθρώπων πνευματικώς νεκρών δεν συνιστά έγκλημα, δεν συνιστά ενέργεια ανήθικη, δεν συνιστά μια ενστικτώδη, κτηνώδη πράξη, αλλά μια πράξη επιτρεπτή, όσο και επωφελή».
Τον Οκτώβρη του 1939, ο Χίτλερ εξουσιοδότησε τους αρχηγούς του Ράιχ – Μπούλερ και δρ. Ιατρικής Καρλ Μπραντ – «να διευρύνουν τις αρμοδιότητες προσδιορισμένων ονομαστικώς ιατρών, ώστε να καταστεί εφικτή η διενέργεια ευθανασίας σε ασθενείς με ανίατα νοσήματα, κατόπιν εκτιμήσεως της κατάστασής τους». Με αυτό το ολιγόλογο κείμενο νομιμοποίησε τη δολοφονία ασυλοποιημένων ψυχοπαθών και άλλων χρονίως ασθενών, αλλά και παιδιών με σωματική ή νοητική υστέρηση που διέμεναν στο σπίτι τους.
Ταυτόχρονα με την επίθεση στην Πολωνία, τα SS εκκένωσαν γερμανικά και πολωνικά ιδρύματα, με μαζικές εκτελέσεις. Το ειδικό στρατιωτικό απόσπασμα Λάνγκε, υπεύθυνο για τις εκτελέσεις στις περιοχές Ντάντσιχ – Δυτική Πρωσία, Βάρτεγκαου και Ανατολική Πρωσία, χρησιμοποίησε φορητούς θαλάμους αερίων (μονοξείδιο του άνθρακα) που έφεραν πινακίδες με την επιγραφή «Καφετέρια του αυτοκράτορα».
Στο Ράιχ και στην προσαρτημένη Αυστρία, αρμόδια γι’ αυτά τα θέματα ήταν μια ημικρατική οργάνωση, στην καγκελαρία του Χίτλερ (KdF), που έδρευε στο Βερολίνο, στον αριθμό 4 της Τιεργκαρτενστράσε – εξ ου και η συντομογραφία της «Επιχείρηση Τ4». Τον Οκτώβρη του 1939, στάλθηκαν σε όλα τα ιδρύματα της χώρας τα πρώτα έντυπα ερωτηματολόγια, με την παρακάτω εντολή:
Να δοθούν τα ονόματα:
1) Των πασχόντων από χρόνια / ανίατα νοσήματα και των ακατάλληλων προς εργασία στα εργαστήρια των ιδρυμάτων, ή των δυναμένων να απασχολούνται μόνο με μηχανικές εργασίες (π.χ. λανάρισμα).
2) Οσων διαμένουν επί πέντε τουλάχιστον χρόνια αδιαλείπτως σε ιδρύματα.
3) Οσων φυλάσσονται εκεί ως ψυχιατρικοί ασθενείς με εγκληματική συμπεριφορά.
4) Οσων δεν διαθέτουν γερμανική υπηκοότητα ή δεν ανήκουν στη γερμανική ή συγγενική αυτής φυλή.
Τα συμπληρωμένα, από 42 γιατρούς, ερωτηματολόγια κατέληγαν σε 3, οι οποίοι γνωμάτευαν για την τύχη των ασθενών. Ο κόκκινος σταυρός (+) σήμαινε θάνατο, η γαλάζια παύλα (-) επιβίωση. Οι προϊστάμενοι του τμήματος γνωματεύσεων, Χέρμπερτ Λίντεν, Βέρνερ Χάιντε (διευθυντής του ιατρικού τμήματος της κεντρικής υπηρεσίας της Επιχείρησης Τ4) και Καρλ Σνάιντερ (καθηγητής της πανεπιστημιακής σχολής της Χαϊδελβέργης), έπαιρναν την τελική απόφαση.
Η κεντρική υπηρεσία της «Τ4» συνέτασσε τους καταλόγους των προς μεταφορά ασθενών. Τους παραλάμβαναν λεωφορεία, με βαμμένα τζάμια και τους μετέφεραν στις έξι εγκαταστάσεις εκτέλεσης. Φθάνοντας, τους παραλάμβανε «νοσηλευτικό» προσωπικό, που τους έγδυνε και τους οδηγούσε στους γιατρούς, οι οποίοι έλεγχαν τον αριθμό και το φάκελο των θυμάτων, συνέτασσαν μια πλαστή αιτία θανάτου, τους οδηγούσαν κατά ομάδες στους θαλάμους αερίων (έμοιαζαν με λουτρά) και έκλειναν ερμητικά τις πόρτες. Ο γιατρός άνοιγε τη βαλβίδα της φιάλης με το μονοξείδιο του άνθρακα και τα θύματα πέθαιναν από ασφυξία, που περιγραφόταν ως «ήρεμος θάνατος, ένας γαλήνιος ύπνος, με την πιο κυριολεκτική σημασία της λέξης».
Μετά το θάνατο κάθε ασθενούς, στελνόταν στους δικούς του ειδοποίηση ότι μεταφέρθηκε σε επαρχιακό ίδρυμα, όπου «προς το παρόν δεν επιτρέπονται επισκέψεις» και λίγο αργότερα μια «παρηγορητική επιστολή», για τον «αιφνίδιο» θάνατό του και για την παραλαβή της τεφροδόχου του.
Το μπέρδεμα με ορισμένα ονόματα, τεφροδόχους και αγγελτήρια θανάτου προκάλεσε αντιδράσεις ακόμα και στην Εκκλησία και τη Δικαιοσύνη. Τον Αύγουστο του 1941, ο Χίτλερ αναστέλλει την «Επιχείρηση Τ4» για να οργανώσει το πρόγραμμα «ευθανασίας» συγκαλυμμένα. Με την εξόντωση των ασθενών με φάρμακα. Λ.χ., στα ιδρύματα της Βαυαρίας Εγκλφινγκ – Χάαρ και Καουφμπόιρεν καθιερώθηκε η «ε-δίαιτα» («δίαιτα ευθανασίας») σε ειδικά οικήματα, βοηθούσης και της κεντρικής υπηρεσίας της «Επιχείρησης Τ4», που προμήθευε τους διευθυντές των ιδρυμάτων και άλλα μέσα «ευθανασίας» και φαρμακευτικές ουσίες (μορφίνη και σκοπολαμίνη).
Βασισμένη στο πρόγραμμα «ευθανασία», όσον αφορά στις μεθόδους μαζικής, «βιομηχανοποιημένης» εξόντωσης ανθρώπων, ήταν και η «τελική λύση του ζητήματος των Εβραίων», όπως και όλες οι μαζικές εξοντώσεις, μη Εβραίων, σε όλα τα ναζιστικά στρατόπεδα. Εξάλλου, μέρος του προσωπικού στην «Επιχείρηση Τ4» χρησιμοποιήθηκε και στα ναζιστικά στρατόπεδα.
Ωρες λειτουργίας της έκθεσης: Τετάρτη, Πέμπτη, Κυριακή 10 π.μ. – 6 μ.μ. Παρασκευή, Σάββατο 10 π.μ. – 10 μ.μ. Δευτέρα, Τρίτη: κλειστά.
Α. Ε.
Επιχείρηση «Ευθανασία» – μια ακόμα θηριωδία του ναζισμού
Εκθεση ψυχασθενών – καλλιτεχνών, θυμάτων του ναζισμού
 |
Αφορμή της αναφοράς μας σ’ αυτά τα κτίρια είναι η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εικαστική έκθεση, που παρουσιάζει – έως 13/3 – στο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138) η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία, με τίτλο «Αιτία Θανάτου: Ευθανασία (Εργα από τη Συλλογή Prinzhorn)». Η συλλογή ανήκει στην Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, περιλαμβάνει 5.000 εικαστικά έργα (σχέδια, ζωγραφική, γλυπτική, έργα σε ύφασμα) της περιόδου 1850 – 1930 και σήμερα αριθμεί 12.000 έργα.
Η έκθεση διεκτραγωδεί τη «φρικτότερη στιγμή στην ιστορία του 20ού αιώνα κατά της ελευθερίας της τέχνης». Τη διπλή απαίτηση του Χίτλερ για εξολόθρευση της ««εκφυλισμένης τέχνης» και μαζικό αφανισμό των ανυπεράσπιστων ατόμων, σε θαλάμους αερίων, που χρησιμοποιήθηκαν στα ψυχιατρικά άσυλα, πριν το Ολοκαύτωμα.
Στην έκθεση παρουσιάζονται 96 έργα 18 καλλιτεχνών – ψυχασθενών, οι οποίοι στο διάστημα 1939 – 1944 υπήρξαν θύματα του ναζιστικού προγράμματος περί «ευθανασίας». Την έκθεση συνοδεύει η εικονογραφημένη έκδοση «Αιτία θανάτου: Ευθανασία- Συγκαλυμμένη εξόντωση των ψυχικά ασθενών στην εποχή του ναζισμού (Συλλογή Prinzhorn)» (εκδόσεις «Ινδικτος»). Το βιβλίο ιστορεί, αποκαλυπτικά, τη ναζιστική «Επιχείρηση Ευθανασία», περιλαμβάνει βιογραφίες των καλλιτεχνών και πρωτογενές υλικό (μαρτυρίες των ίδιων, του άμεσου περιβάλλοντος, του νοσηλευτικού προσωπικού των ψυχιατρείων) και αναδεικνύει τη μεγάλη προσφορά στην Ψυχιατρική και στην Τέχνη – με τη διάσωση εικαστικών έργων ψυχασθενών – του ιστορικού της Τέχνης, ψυχιάτρου και δημιουργού της συλλογής αυτής, Χανς Πρίντζχορν.
|
Το 19ο αιώνα, «φωτισμένοι» ψυχίατροι άρχισαν να δημιουργούν τις πρώτες συλλογές έργων ανώνυμων καλλιτεχνών-ψυχοπαθών, βοηθώντας έτσι στη μελέτη της σχέσης μεταξύ των κυρίαρχων αισθητικών ρευμάτων και των έργων ψυχασθενών, καθώς και στην ανάπτυξη «διαλόγου» μεταξύ Ψυχοπαθολογίας – Ψυχανάλυσης και Τέχνης των ψυχασθενών.
Ο Χανς Πρίντζχορν (1886 – 1933), επηρεασμένος από την πολιτισμική ανθρωπολογία και τις απαρχές της καλλιτεχνικής ενόρμησης, μελετούσε τη «σχιζοφρενική αίσθηση της ύπαρξης», όπως αποτυπωνόταν στην εξπρεσιονιστική τέχνη, και πίστευε ότι η αμεσότητα των έργων ψυχασθενών βοηθά στην κατανόηση της καλλιτεχνικής δημιουργικότητας, γενικά. Ο Πρίντζχορν, το 1919, με έκκλησή του σε διάφορα ψυχιατρεία να στείλουν τις συλλογές τους στην Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, συγκροτεί και μελετά αυτή την παγκόσμιας φήμης συλλογή. Αποχωρώντας από την κλινική, το 1922, εκδίδει την πρωτοποριακή μελέτη του «Εικαστικά έργα ψυχιατρικών ασθενών», αναδείχνοντας την «αισθητική δεινότητα και διεισδυτικότητα» ορισμένων έργων και συμβάλλοντας στην αναγνώρισή τους, από πρωτοπόρους εικαστικούς – λ.χ. Ερνστ Λούντβιχ Κίρχνερ, Πάουλ Κλέε, Οσκαρ Σλέμερ, οι οποίοι γοητεύθηκαν από τα έργα αυτά – ενώ οι υπερρεαλιστές, ιδιαίτερα ο Μαξ Ερνστ, θεώρησαν τη μελέτη του Πρίντζχορν «Βίβλο» της τέχνης.
«Ευγονική»… κτηνωδία
Η ουσιαστικότερη διάσταση της έκθεσης είναι η αποκάλυψη της πιο κτηνώδους και μαζικής εξολόθρευσης των ψυχασθενών στην Ιστορία των Νεότερων Χρόνων. Η «ευγονική» του ναζισμού απαιτούσε την «κάθαρση» του ανθρώπινου είδους από καθετί επιβαρυντικό, τον αφανισμό της «ανάξιας βίου ζωής», για μία ανόθευτη εξέλιξη της «Αρίας Φυλής». Οι αίθουσες αερίων, όπως και άλλες μορφές εξόντωσης που λειτούργησαν στα ψυχιατρεία, υπήρξαν τόποι αδυσώπητων μαζικών φόνων, ανάλογων με τις αίθουσες αερίων στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μαζί με τους νοσούντες ο ναζισμός απαίτησε και την εξαφάνιση της Τέχνης τους, την οποία ενέτασσαν στην, επίσης διωκόμενη, «εκφυλισμένη τέχνη» των καλλιτεχνών που εναντιώνονταν στην αθλιότητα του καθεστώτος, αλλά και στα «αισθητικά» του γούστα.
 |
Να σημειωθεί ότι από το 1930 ο εθνικοσοσιαλισμός εμπόδισε τον παραπέρα εμπλουτισμό της συλλογής του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης. Οταν ο ναζισμός έγινε εξουσία κατέστρεψε άλλες ανάλογες συλλογές της «τέχνης των τρελών», επέβαλε στους καλλιτέχνες- ασθενείς «κοινωφελή» καταναγκαστικά έργα και παρουσίασε (1938 – 1941) σε περιοδεύουσα έκθεση μέρος της συλλογής Πρίντζχορν, παράλληλα με μια άλλη έκθεση που οργάνωσε, με τίτλο «Εκφυλισμένη Τέχνη», προκειμένου να συκοφαντήσει και να εξαπολύσει την καταστροφή και των έργων των επώνυμων νεωτερικών δημιουργών. Οταν έκλεισε η έκθεση, οι ναζί κατέστρεψαν και τα έργα της έκθεσης της μοντέρνας τέχνης, αλλά και της Συλλογής της Χαϊδελβέργης. Εξάλλου, αρκετοί από τους ασθενείς-καλλιτέχνες, ως «άχρηστες υπάρξεις», είχαν δολοφονηθεί (1940 – 1941) σε θαλάμους αερίων, άλλοι με φάρμακα ή με υποσιτισμό από ψυχιάτρους του καθεστώτος.
Μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η Συλλογή της Χαϊδελβέργης περιέπεσε στη λήθη. Το 1963 ο Χάραλντ Στσέεμαν, διευθυντής της Αίθουσας Τέχνης της Βέρνης, παρουσίασε εκεί αρκετά έργα της συλλογής. Ακολούθησαν και άλλες, μικρότερες, εκθέσεις. Στη δεκαετία του 1970 ομάδα επιστημόνων έφερε στο «φως» σχεδόν το 60% των φακέλων ασθενείας των καλλιτεχνών.
Πρόδρομοι του ναζισμού
 |
Αντίθετα από τον Πρίντζχορν «δούλευε» ο σκοταδισμός. Το 1920, στην ηττημένη, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, Γερμανία, δύο καθηγητές, ο νομικός Καρλ Μπίντινγκ και ο ψυχίατρος Αλφρεντ Χόχε, αξιοποιώντας ανάλογες απόψεις στα τέλη του 19ου αιώνα, με κείμενό τους, υπό τον τίτλο «Η νομιμοποιημένη εξόντωση της άχρηστης ζωής», θέτοντας το ερώτημα «Τόσους και τόσους υγιέστατους συζύγους και γιους χάσαμε στον πόλεμο, πρέπει τώρα να χαραμίσουμε κι άλλο, επιπλέον ανθρώπινο δυναμικό και χρήματα για μερικούς αρρώστους με ανίατα νοσήματα;», ουσιαστικά εισηγήθηκαν την εξόντωση των ανίατα πασχόντων. Με την εμφάνιση του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος επικράτησε η άποψη: «Η εξόντωση ανθρώπων πνευματικώς νεκρών δεν συνιστά έγκλημα, δεν συνιστά ενέργεια ανήθικη, δεν συνιστά μια ενστικτώδη, κτηνώδη πράξη, αλλά μια πράξη επιτρεπτή, όσο και επωφελή».
Τον Οκτώβρη του 1939, ο Χίτλερ εξουσιοδότησε τους αρχηγούς του Ράιχ – Μπούλερ και δρ. Ιατρικής Καρλ Μπραντ – «να διευρύνουν τις αρμοδιότητες προσδιορισμένων ονομαστικώς ιατρών, ώστε να καταστεί εφικτή η διενέργεια ευθανασίας σε ασθενείς με ανίατα νοσήματα, κατόπιν εκτιμήσεως της κατάστασής τους». Με αυτό το ολιγόλογο κείμενο νομιμοποίησε τη δολοφονία ασυλοποιημένων ψυχοπαθών και άλλων χρονίως ασθενών, αλλά και παιδιών με σωματική ή νοητική υστέρηση που διέμεναν στο σπίτι τους.
 |
Ταυτόχρονα με την επίθεση στην Πολωνία, τα SS εκκένωσαν γερμανικά και πολωνικά ιδρύματα, με μαζικές εκτελέσεις. Το ειδικό στρατιωτικό απόσπασμα Λάνγκε, υπεύθυνο για τις εκτελέσεις στις περιοχές Ντάντσιχ – Δυτική Πρωσία, Βάρτεγκαου και Ανατολική Πρωσία, χρησιμοποίησε φορητούς θαλάμους αερίων (μονοξείδιο του άνθρακα) που έφεραν πινακίδες με την επιγραφή «Καφετέρια του αυτοκράτορα».
«Επιχείρηση Τ4»
Στο Ράιχ και στην προσαρτημένη Αυστρία, αρμόδια γι’ αυτά τα θέματα ήταν μια ημικρατική οργάνωση, στην καγκελαρία του Χίτλερ (KdF), που έδρευε στο Βερολίνο, στον αριθμό 4 της Τιεργκαρτενστράσε – εξ ου και η συντομογραφία της «Επιχείρηση Τ4». Τον Οκτώβρη του 1939, στάλθηκαν σε όλα τα ιδρύματα της χώρας τα πρώτα έντυπα ερωτηματολόγια, με την παρακάτω εντολή:
Να δοθούν τα ονόματα:
1) Των πασχόντων από χρόνια / ανίατα νοσήματα και των ακατάλληλων προς εργασία στα εργαστήρια των ιδρυμάτων, ή των δυναμένων να απασχολούνται μόνο με μηχανικές εργασίες (π.χ. λανάρισμα).
2) Οσων διαμένουν επί πέντε τουλάχιστον χρόνια αδιαλείπτως σε ιδρύματα.
3) Οσων φυλάσσονται εκεί ως ψυχιατρικοί ασθενείς με εγκληματική συμπεριφορά.
4) Οσων δεν διαθέτουν γερμανική υπηκοότητα ή δεν ανήκουν στη γερμανική ή συγγενική αυτής φυλή.
Τα συμπληρωμένα, από 42 γιατρούς, ερωτηματολόγια κατέληγαν σε 3, οι οποίοι γνωμάτευαν για την τύχη των ασθενών. Ο κόκκινος σταυρός (+) σήμαινε θάνατο, η γαλάζια παύλα (-) επιβίωση. Οι προϊστάμενοι του τμήματος γνωματεύσεων, Χέρμπερτ Λίντεν, Βέρνερ Χάιντε (διευθυντής του ιατρικού τμήματος της κεντρικής υπηρεσίας της Επιχείρησης Τ4) και Καρλ Σνάιντερ (καθηγητής της πανεπιστημιακής σχολής της Χαϊδελβέργης), έπαιρναν την τελική απόφαση.
Η κεντρική υπηρεσία της «Τ4» συνέτασσε τους καταλόγους των προς μεταφορά ασθενών. Τους παραλάμβαναν λεωφορεία, με βαμμένα τζάμια και τους μετέφεραν στις έξι εγκαταστάσεις εκτέλεσης. Φθάνοντας, τους παραλάμβανε «νοσηλευτικό» προσωπικό, που τους έγδυνε και τους οδηγούσε στους γιατρούς, οι οποίοι έλεγχαν τον αριθμό και το φάκελο των θυμάτων, συνέτασσαν μια πλαστή αιτία θανάτου, τους οδηγούσαν κατά ομάδες στους θαλάμους αερίων (έμοιαζαν με λουτρά) και έκλειναν ερμητικά τις πόρτες. Ο γιατρός άνοιγε τη βαλβίδα της φιάλης με το μονοξείδιο του άνθρακα και τα θύματα πέθαιναν από ασφυξία, που περιγραφόταν ως «ήρεμος θάνατος, ένας γαλήνιος ύπνος, με την πιο κυριολεκτική σημασία της λέξης».
 |
Μετά το θάνατο κάθε ασθενούς, στελνόταν στους δικούς του ειδοποίηση ότι μεταφέρθηκε σε επαρχιακό ίδρυμα, όπου «προς το παρόν δεν επιτρέπονται επισκέψεις» και λίγο αργότερα μια «παρηγορητική επιστολή», για τον «αιφνίδιο» θάνατό του και για την παραλαβή της τεφροδόχου του.
Το μπέρδεμα με ορισμένα ονόματα, τεφροδόχους και αγγελτήρια θανάτου προκάλεσε αντιδράσεις ακόμα και στην Εκκλησία και τη Δικαιοσύνη. Τον Αύγουστο του 1941, ο Χίτλερ αναστέλλει την «Επιχείρηση Τ4» για να οργανώσει το πρόγραμμα «ευθανασίας» συγκαλυμμένα. Με την εξόντωση των ασθενών με φάρμακα. Λ.χ., στα ιδρύματα της Βαυαρίας Εγκλφινγκ – Χάαρ και Καουφμπόιρεν καθιερώθηκε η «ε-δίαιτα» («δίαιτα ευθανασίας») σε ειδικά οικήματα, βοηθούσης και της κεντρικής υπηρεσίας της «Επιχείρησης Τ4», που προμήθευε τους διευθυντές των ιδρυμάτων και άλλα μέσα «ευθανασίας» και φαρμακευτικές ουσίες (μορφίνη και σκοπολαμίνη).
«Ευθανασία» και «ψυχιατρική μεταρρύθμιση»
Γιατροί του ναζισμού που συμμετείχαν στις θανατώσεις ασθενών (μεταξύ των οποίων οι Πάουλ Νίτσε, Καρλ Σνάιντερ, Χανς Χάιντσε και Ερνστ Ρίντιν – πρόεδρος της εταιρείας Γερμανών νευρολόγων-ψυχιάτρων), εμφανίζοντας την «ευθανασία» ως «μεταρρύθμιση» της ψυχιατρικής περίθαλψης, έρευνας και θεραπείας, χρησιμοποίησαν ως σύγχρονες «θεραπευτικές» μεθόδους την ηλεκτροσπασμοθεραπεία, τη χρήση ινσουλίνης και την εργοθεραπεία. Στους ιδρυματοποιημένους και χρονίως πάσχοντες επέβαλλαν εκμετάλλευση της εργασιακής τους δύναμης, μέχρι εξουθενωτικής …«ευθανασίας». |
Βασισμένη στο πρόγραμμα «ευθανασία», όσον αφορά στις μεθόδους μαζικής, «βιομηχανοποιημένης» εξόντωσης ανθρώπων, ήταν και η «τελική λύση του ζητήματος των Εβραίων», όπως και όλες οι μαζικές εξοντώσεις, μη Εβραίων, σε όλα τα ναζιστικά στρατόπεδα. Εξάλλου, μέρος του προσωπικού στην «Επιχείρηση Τ4» χρησιμοποιήθηκε και στα ναζιστικά στρατόπεδα.
Ωρες λειτουργίας της έκθεσης: Τετάρτη, Πέμπτη, Κυριακή 10 π.μ. – 6 μ.μ. Παρασκευή, Σάββατο 10 π.μ. – 10 μ.μ. Δευτέρα, Τρίτη: κλειστά.
Α. Ε.
 |
 |
"...έργα που αποτελούν ένα νησί σε μία θάλασσα καταστροφής"
Ανοίγοντας την έκθεση με τα 96 έργα, φιλοτεχνημένα από 18 καλλιτέχνες - ψυχικά ασθενείς μετά την πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, τα οποία έπεσαν θύματα του ναζιστικού προγράμματος ευγωνικής την περίοδο 1939-1945 στους θαλάμους αερίων, ο διευθυντής της ψυχιατρικής κλινικής του Πανεπιστημίου της Χαιδελβέργης Τόμας Ρέσκε, ανέφερε μιλώντας το βράδυ των εγκαινίων:
«Εδώ δεν θα δείτε μόνο καλλιτεχνικά αριστουργήματα ή περίεργης αισθητικής έργα αλλά και κάποια μικρότερης αισθητικής αξίας, λιγότερο λαμπερά, όπως και κάποια που εκτίθενται για πρώτη φορά.
Κυρίως, θα δείτε έργα που αποτελούν ένα νησί σε μία θάλασσα καταστροφής. Έργα όχι μόνο αισθητικά αλλά και τεκμήρια της τραγικής ζωής, με τις πολύ ειδικές εμπειρίες που είχαν αυτοί οι άνθρωποι στη ζωή τους».
Πηγή για το κείμενο: Καθημερινή
Τα έργα τα βρήκαμε στο διαδίκτυο (διάφορες πηγές)
«Εδώ δεν θα δείτε μόνο καλλιτεχνικά αριστουργήματα ή περίεργης αισθητικής έργα αλλά και κάποια μικρότερης αισθητικής αξίας, λιγότερο λαμπερά, όπως και κάποια που εκτίθενται για πρώτη φορά.
Κυρίως, θα δείτε έργα που αποτελούν ένα νησί σε μία θάλασσα καταστροφής. Έργα όχι μόνο αισθητικά αλλά και τεκμήρια της τραγικής ζωής, με τις πολύ ειδικές εμπειρίες που είχαν αυτοί οι άνθρωποι στη ζωή τους».
Πηγή για το κείμενο: Καθημερινή
Τα έργα τα βρήκαμε στο διαδίκτυο (διάφορες πηγές)
Οταν ο πόνος γεννάει τέχνη (άρθρο)
Άρθρο για την έκθεση "Αιτία θανάτου: Ευθανασία" που διαβάσαμε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Παρασκευή 21 Ιανουαρίου 201
Ο φόβος του θανάτου γέννησε τα 96 έργα τέχνης 18 ψυχικά τραυµατισµένων ανθρώπων που κατέληξαν στους θαλάµους αερίων του Χίτλερ και παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο Μουσείο Μπενάκη
«Στον ελεύθερο χρόνο του ο ασθενής ασχολείται για πρώτη φορά µε τη ζωγραφική. Εχει σχεδιάσει έναν µάλλον µέτριο αρλεκίνο και τον έχει ζωγραφίσει µε αποχρώσεις του κόκκινου και τουπράσινου». Είναι η πρώτη αναφορά στην καλλιτεχνική δραστηριότητα του Αντον Φουκς. Ενός αναπήρου πολέµου που έζησε περί το 1920 και πέρασε κάµποσα χρόνια στο ψυχιατρείο. Ο δάσκαλός του ήδη πολύ νωρίτερα είχε αποφανθεί γι’ αυτόν: «ας τελειώνουµε µε τον νεαρό, στείλτε τον επιτέλους στα χαρακώµατα!», ενώ ο πατέρας του πλήρωνε όποιον θα τον έδερνε τόσο που να µην µπορεί να σταθείστα πόδια του.
Ο Αντον Φουκς κατέληξε όπως ακόµη 70.000 άνθρωποι, όλοι τους µε προβλήµατα ψυχικής υγείας, σε θαλάµους αερίων από το 1939 έως το 1944 στη ναζιστική Γερµανία. Στην καρτέλα του γράφηκε ως αιτία θανάτου «ευθανασία», καθώς ο Χίτλερ είχε δώσει το πράσινο φως για τον µαζικό αφανισµό των ασυλοποιηµένων πολιτών, πολλοί εκ των οποίων δηµιουργούσαν «εκφυλισµένη τέχνη». Και είναι ένας απότους 18 εικαστικούς δηµιουργούς των οποίων η δουλειά παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα µέσα από 96 έργα τα οποία προέρχονται από τη συλλογή Πρίτσχορν τηςΨυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστηµίου της Χαϊδελβέργης.
«Πρόκειται για µια συλλογήµε σηµαντικές διαστάσεις» εξηγεί ο πρόεδρος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας Νίκος Τζαβάρας, η οποία οργάνωσε την έκθεση στοΜουσείο Μπενάκη.
«Πέρα από την καλλιτεχνική αξία και την εκφραστική δύναµη των έργων, µέσα από τη συλλογή αυτή αναδεικνύονται καιοι µαζικές δολοφονίες ανθρώπων που θεωρήθηκανανάξιοι να ζήσουν – άποψη που υλοποίησε ο Χίτλερ».
Πίσω από κάθε έργο κρύβεται και µια διαφορετική ιστορία: Η Μελίτα Αρνολντ, κόρητης βασίλισσας της Σαξονίας Καρόλα,συναντήθηκε µε τη µητέρα της µία φορά στη ζωή της και στο µέτωπό της είχε µια ουλή από σπαθίπου της έκανε όταν ήταν παιδί έναςδήµιος. Ο Γιόσεφ Σνέλερ σχεδίαζε την Αποθήκη των Καταλοίπων της Ηδονής, ενός κολοσσιαίου κτιρίου που θα χρειαζόταν 400 χρόνια να χτιστεί για να επανορθώσει το γεγονός ότι η Εκκλησία είχε ενοχοποιήσει τη συνουσία. Ανάµεσά τους καιο Πάουλ Γκες, που µπορεί να έφτιαχνε «ανάγλυφα µε υπολείµµατα τροφών, τα οποίακολλάει µε υπολείµµατα από καπνό και µεσάλιο» και να θεωρήθηκε «άχρηστη ύπαρξη» οπότε και κατέληξε στον θάνατο, αλλά τα έργα του εκφράζουν σε βάθος το ιδεώδες των εξπρεσιονιστών.
Ολοι αυτοί οι καλλιτέχνες άφησαν πίσω τους έργα που σήµερα δεν διαφέρουν σε τίποτα από δηµιουργίες αναγνωρισµένων καλλιτεχνών του 20ού αιώνα. Μόνο που εκείνοι οδηγηµένοι στην παράνοια λόγω ψυχικών τραυµάτων έπεσανστη συνέχεια θύµατα των γερµανών καθηγητών Καρλ Μπίιντινγκ και Αλφρεντ Χόχε – πίστευαν ότι δεν πρέπει να διατίθεται χρόνος και χρήµα για ασθενείς µε ανίατες παθήσεις – καιβρήκαν τραγικό θάνατο στους θαλάµους αερίων.
Τα έργα τους άρχισε να τα συγκεντρώνει µε πε
ρισσό ενδιαφέρονο ψυχίατρος καιιστορικός τέχνης Χανς Πρίτσχορν, που κατάφερε να αποκτήσει περισσότερα από 5.000
από διαφορετικές ψυχιατρικές κλινικές και να δηµιουργήσει µια µοναδικής σηµασίας συλλογή που καλύπτει την περίοδο 1850-1930 και ηοποία ανήκει σήµερα στην Πανεπιστηµιακή ΨυχιατρικήΚλινική της Χαϊδελβέργης.
Παράλληλα µε την έκθεση, θα πραγµατοποιηθούν διαλέξεις και συζητήσειςανάµεσα σε εκπροσώπους της ψυχιατρικής και της τέχνης στο Μουσείο Μπενάκη στις 22 Ιανουαρίου και στο Ινστιτούτο Γκαίτε στις 11 Φεβρουαρίου, ενώ στον κινηµατογράφο «Τριανόν Filmcenter» θα προβάλλονται από τις 12 Φεβρουαρίου έως τις 19 Μαρτίου κάθε Σάββατο µεσηµέρι ταινίεςσχετιζόµενες µε τη θεµατική της έκθεσης.
Οταν ο πόνος γεννάει τέχνη
Της Μαίρης Αδαµοπούλου
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Παρασκευή 21 Ιανουαρίου 201
«Στον ελεύθερο χρόνο του ο ασθενής ασχολείται για πρώτη φορά µε τη ζωγραφική. Εχει σχεδιάσει έναν µάλλον µέτριο αρλεκίνο και τον έχει ζωγραφίσει µε αποχρώσεις του κόκκινου και τουπράσινου». Είναι η πρώτη αναφορά στην καλλιτεχνική δραστηριότητα του Αντον Φουκς. Ενός αναπήρου πολέµου που έζησε περί το 1920 και πέρασε κάµποσα χρόνια στο ψυχιατρείο. Ο δάσκαλός του ήδη πολύ νωρίτερα είχε αποφανθεί γι’ αυτόν: «ας τελειώνουµε µε τον νεαρό, στείλτε τον επιτέλους στα χαρακώµατα!», ενώ ο πατέρας του πλήρωνε όποιον θα τον έδερνε τόσο που να µην µπορεί να σταθείστα πόδια του.
Ο Αντον Φουκς κατέληξε όπως ακόµη 70.000 άνθρωποι, όλοι τους µε προβλήµατα ψυχικής υγείας, σε θαλάµους αερίων από το 1939 έως το 1944 στη ναζιστική Γερµανία. Στην καρτέλα του γράφηκε ως αιτία θανάτου «ευθανασία», καθώς ο Χίτλερ είχε δώσει το πράσινο φως για τον µαζικό αφανισµό των ασυλοποιηµένων πολιτών, πολλοί εκ των οποίων δηµιουργούσαν «εκφυλισµένη τέχνη». Και είναι ένας απότους 18 εικαστικούς δηµιουργούς των οποίων η δουλειά παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα µέσα από 96 έργα τα οποία προέρχονται από τη συλλογή Πρίτσχορν τηςΨυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστηµίου της Χαϊδελβέργης.
«Πρόκειται για µια συλλογήµε σηµαντικές διαστάσεις» εξηγεί ο πρόεδρος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας Νίκος Τζαβάρας, η οποία οργάνωσε την έκθεση στοΜουσείο Μπενάκη.
«Πέρα από την καλλιτεχνική αξία και την εκφραστική δύναµη των έργων, µέσα από τη συλλογή αυτή αναδεικνύονται καιοι µαζικές δολοφονίες ανθρώπων που θεωρήθηκανανάξιοι να ζήσουν – άποψη που υλοποίησε ο Χίτλερ».
Πίσω από κάθε έργο κρύβεται και µια διαφορετική ιστορία: Η Μελίτα Αρνολντ, κόρητης βασίλισσας της Σαξονίας Καρόλα,συναντήθηκε µε τη µητέρα της µία φορά στη ζωή της και στο µέτωπό της είχε µια ουλή από σπαθίπου της έκανε όταν ήταν παιδί έναςδήµιος. Ο Γιόσεφ Σνέλερ σχεδίαζε την Αποθήκη των Καταλοίπων της Ηδονής, ενός κολοσσιαίου κτιρίου που θα χρειαζόταν 400 χρόνια να χτιστεί για να επανορθώσει το γεγονός ότι η Εκκλησία είχε ενοχοποιήσει τη συνουσία. Ανάµεσά τους καιο Πάουλ Γκες, που µπορεί να έφτιαχνε «ανάγλυφα µε υπολείµµατα τροφών, τα οποίακολλάει µε υπολείµµατα από καπνό και µεσάλιο» και να θεωρήθηκε «άχρηστη ύπαρξη» οπότε και κατέληξε στον θάνατο, αλλά τα έργα του εκφράζουν σε βάθος το ιδεώδες των εξπρεσιονιστών.
Ολοι αυτοί οι καλλιτέχνες άφησαν πίσω τους έργα που σήµερα δεν διαφέρουν σε τίποτα από δηµιουργίες αναγνωρισµένων καλλιτεχνών του 20ού αιώνα. Μόνο που εκείνοι οδηγηµένοι στην παράνοια λόγω ψυχικών τραυµάτων έπεσανστη συνέχεια θύµατα των γερµανών καθηγητών Καρλ Μπίιντινγκ και Αλφρεντ Χόχε – πίστευαν ότι δεν πρέπει να διατίθεται χρόνος και χρήµα για ασθενείς µε ανίατες παθήσεις – καιβρήκαν τραγικό θάνατο στους θαλάµους αερίων.
Τα έργα τους άρχισε να τα συγκεντρώνει µε πε
ρισσό ενδιαφέρονο ψυχίατρος καιιστορικός τέχνης Χανς Πρίτσχορν, που κατάφερε να αποκτήσει περισσότερα από 5.000από διαφορετικές ψυχιατρικές κλινικές και να δηµιουργήσει µια µοναδικής σηµασίας συλλογή που καλύπτει την περίοδο 1850-1930 και ηοποία ανήκει σήµερα στην Πανεπιστηµιακή ΨυχιατρικήΚλινική της Χαϊδελβέργης.
Παράλληλα µε την έκθεση, θα πραγµατοποιηθούν διαλέξεις και συζητήσειςανάµεσα σε εκπροσώπους της ψυχιατρικής και της τέχνης στο Μουσείο Μπενάκη στις 22 Ιανουαρίου και στο Ινστιτούτο Γκαίτε στις 11 Φεβρουαρίου, ενώ στον κινηµατογράφο «Τριανόν Filmcenter» θα προβάλλονται από τις 12 Φεβρουαρίου έως τις 19 Μαρτίου κάθε Σάββατο µεσηµέρι ταινίεςσχετιζόµενες µε τη θεµατική της έκθεσης.
INFO
«Αιτία θανάτου: ευθανασία», στο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138 και Ανδρονίκου) έως 13 Μαρτίου
Τέχνη πριν από τον αφανισμό (άρθρο)
Ένα άρθρο για την έκθεση "Αιτία θανάτου: Ευθανασία" από την Ελευθεροτυπία
Τέχνη πριν από τον αφανισμό
Η περίφημη αυτοπροσωπογραφία του Φραντς-Καρλ Μπίλερ με παστέλ σε χαρτί ακουαρέλας
Πρόκειται για τα 96 έργα ζωγραφικής, τα οποία δημιούργησαν δεκαοχτώ από τους εκατοντάδες ψυχικά ασθενείς που αφάνισε το Τρίτο Ράιχ μεταξύ του 1939 και του 1944, στο πλαίσιο του ανελέητου προγράμματος ευθανασίας των ναζί. Προέρχονται από την παγκοσμίως γνωστή Συλλογή Πρίτσχορν της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης. Εμπνευστής της υπήρξε ο ψυχίατρος και ιστορικός τέχνης Χανς Πρίτσχορν, ο οποίος θεωρείται πρωτοπόρος στην ανάδειξη της υψηλής ποιότητας και της εκφραστικότητας των έργων τέχνης που δημιούργησαν οι ψυχικά ασθενείς.
Αν αναζητήσουμε ένα κοινό χαρακτηριστικό στα έργα που βλέπουμε στο Μουσείο Μπενάκη, είναι σίγουρα η εκφραστικότητα, η ένταση και η τολμηρή θεματογραφία τους με σεξουαλικές και θρησκευτικές αναφορές. Κανείς επίσης δεν μπορεί να ισχυριστεί με ευκολία ότι πρόκειται για ζωγραφική ψυχικά ασθενών. Τα περισσότερα έργα δεν διαφέρουν από εκείνα των καθιερωμένων καλλιτεχνών της εποχής. Ο Χίτλερ πολέμησε με το ίδιο μένος τόσο την τέχνη των ψυχικά ασθενών όσο και των εξπρεσιονιστών και εκπροσώπων άλλων πρωτοποριακών κινημάτων, αποκαλώντας τους εκπροσώπους της «εκφυλισμένης» τέχνης.
«Εκκαθαρίζοντας» το ταλέντο
Η έκθεση έχει και τους «σταρ» της, τους ψυχικά ασθενείς ζωγράφους που κέρδισαν τη δημοσιότητα από την αξία του έργου τους. Ενας από αυτούς είναι ο πρώην μεταλλουργός και μετέπειτα ζωγράφος Φραντς-Καρλ Μπίλερ, που θανατώθηκε στις 5 Μαρτίου του 1940 στο θάλαμο αερίων των εγκαταστάσεων Γκράφενεκ. Τη ζωγραφική του «κατοικούν» συχνά φανταστικά όντα, αλλά και κείμενα με περίτεχνα γράμματα. Σταδιακά οι παραστάσεις του αρχίζουν να γίνονται όλο και πιο ασαφείς. Κορυφαίο έργο παραμένει η αυτοπροσωπογραφία του με τίτλο «Ο Εαυτός». «Στο πορτρέτο τού Μπίλερ το βλέμμα του στραβίζει, το πρόσωπο είναι κυριολεκτικά ρημαγμένο και το στόμα ορθάνοιχτο, θαρρείς έτοιμο να αφήσει μια κραυγή επώδυνη» γράφει η Μόνικα Γιάγκφελντ, αναγνωρίζοντας γενικότερα στην τέχνη του υπομνήσεις στο έργο διάσημων καλλιτεχνών, όπως οι Οτο Ντιξ, Μαξ Μπέκμαν και Εντβαρντ Μουνκ.
Χαρακτηριστική είναι και η περίπτωση της Μπέρτα Γκέρτρουντ Φλεκ, η οποία, παρά τις ποικίλες ψυχικές διακυμάνσεις και τις διαταραχές στη συμπεριφορά της που κατέγραφαν οι γιατροί, έκανε μια ζωγραφική χαρούμενη και αισιόδοξη δείχνοντας προτίμηση σε ανθοδέσμες από κόκκινα τριαντάφυλλα και άλλα πολύχρωμα λουλούδια, κάποτε δίπλα σε γάτες που σε κοιτούν με έκπληκτα μάτια. Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει η ζωγραφική του Γιόζεφ Χάινχριχ Γκρέμπινγκ, ο οποίος φιλοτέχνησε πίνακες αξιοθαύμαστης ακρίβειας και εμμονής στη λεπτομέρεια, όπως εκείνον με ένα εντυπωσιακό πλοίο, καθώς και το έργο του Κόνσταντιν Κλέες, που παραπέμπει στο κίνημα των κονστρουκτιβιστών με τη συνύπαρξη γεωμετρικών σχημάτων, ζωηρών χρωμάτων και κειμένων.
Την έκθεση διοργανώνει η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία. Ο πρόεδρός της Νίκος Τζαβάρας και ο πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής Στέλιος Κρασανάκης τόνισαν στη χθεσινή παρουσίαση το μεγάλο ενδιαφέρον της διοργάνωσης τόσο για το καλλιτεχνικό της περιεχόμενο όσο και για τη σύνδεσή της με τη μαζική δολοφονία των ψυχικά ασθενών.
Ωστόσο, όπως σημειώνουν οι ίδιοι στον κατάλογο της έκθεσης, η εθνικοσοσιαλιστική ευγονική είναι προέκταση του κοινωνικού δαρβινισμού, που αναγνωρίζεται και σε ένα μέρος της ψυχιατρικής σκέψης από τον 19ο αιώνα. Και προσθέτουν: «Η απαίτηση της κάθαρσης της κληρονομημένης ύλης από κάθε τι επιβαρυντικό για μια ανόθευτη εξέλιξη της Αρίας Φυλής αποτέλεσε μία από τις αφορμές για τον αφανισμό της αποκαλούμενης "ανάξιας βίου ζωής", ώστε να διασφαλιστεί η δήθεν φυλετική υπεροχή των Γερμανών». Με αυτό τον τρόπο το Τρίτο Ράιχ, μαζί με τους απόκληρους, θέλησε να εξαφανίσει κάθε καλλιτεχνικό στοιχείο που παρεξέκλινε από την άθλια, ομοιόμορφη και στείρα πειθαρχία στα ολοκληρωτικά του ιδεώδη».
Σε μία από τις τραγικότερες στιγμές της νεότερης ευρωπαϊκής Ιστορίας, στην απόφαση του Αδόλφου Χίτλερ να θανατώσει με μαζικές εκτελέσεις τους ψυχικά ασθενείς σε θαλάμους αερίων αρκετό καιρό πριν από το Ολακαύτωμα, μας μεταφέρει η έκθεση «Αιτία Θανάτου: Ευθανασία», που εγκαινιάστηκε χθες στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς.
Η περίφημη αυτοπροσωπογραφία του Φραντς-Καρλ Μπίλερ με παστέλ σε χαρτί ακουαρέλας
Πρόκειται για τα 96 έργα ζωγραφικής, τα οποία δημιούργησαν δεκαοχτώ από τους εκατοντάδες ψυχικά ασθενείς που αφάνισε το Τρίτο Ράιχ μεταξύ του 1939 και του 1944, στο πλαίσιο του ανελέητου προγράμματος ευθανασίας των ναζί. Προέρχονται από την παγκοσμίως γνωστή Συλλογή Πρίτσχορν της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης. Εμπνευστής της υπήρξε ο ψυχίατρος και ιστορικός τέχνης Χανς Πρίτσχορν, ο οποίος θεωρείται πρωτοπόρος στην ανάδ
Αν αναζητήσουμε ένα κοινό χαρακτηριστικό στα έργα που βλέπουμε στο Μουσείο Μπενάκη, είναι σίγουρα η εκφραστικότητα, η ένταση και η τολμηρή θεματογραφία τους με σεξουαλικές και θρησκευτικές αναφορές. Κανείς επίσης δεν μπορεί να ισχυριστεί με ευκολία ότι πρόκειται για ζωγραφική ψυχικά ασθενών. Τα περισσότερα έργα δεν διαφέρουν από εκείνα των καθιερωμένων καλλιτεχνών της εποχής. Ο Χίτλερ πολέμησε με το ίδιο μένος τόσο την τέχνη των ψυχικά ασθενών όσο και των εξπρεσιονιστών και εκπροσώπων άλλων πρωτοποριακών κινημάτων, αποκαλώντας τους εκπροσώπους της «εκφυλισμένης» τέχνης.
«Εκκαθαρίζοντας» το ταλέντο
Η έκθεση έχει και τους «σταρ» της, τους ψυχικά ασθενείς ζωγράφους που κέρδισαν τη δημοσιότητα από την αξία του έργου τους. Ενας από αυτούς είναι ο πρώην μεταλλουργός και μετέπειτα ζωγράφος Φραντς-Καρλ Μπίλερ, που θανατώθηκε στις 5 Μαρτίου του 1940 στο θάλαμο αερίων των εγκαταστάσεων Γκράφενεκ. Τη ζωγραφική του «κατοικούν» συχνά φανταστικά όντα, αλλά και κείμενα με περίτεχνα γράμματα. Σταδιακά οι παραστάσεις του αρχίζουν να γίνονται όλο και πιο ασαφείς. Κορυφαίο έργο παραμένει η αυτοπροσωπογραφία του με τίτλο «Ο Εαυτός». «Στο πορτρέτο τού Μπίλερ το βλέμμα του στραβίζει, το πρόσωπο είναι κυριολεκτικά ρημαγμένο και το στόμα ορθάνοιχτο, θαρρείς έτοιμο να αφήσει μια κραυγή επώδυνη» γράφει η Μόνικα Γιάγκφελντ, αναγνωρίζοντας γενικότερα στην τέχνη του υπομνήσεις στο έργο διάσημων καλλιτεχνών, όπως οι Οτο Ντιξ, Μαξ Μπέκμαν και Εντβαρντ Μουνκ.
Χαρακτηριστική είναι και η περίπτωση της Μπέρτα Γκέρτρουντ Φλεκ, η οποία, παρά τις ποικίλες ψυχικές διακυμάνσεις και τις διαταραχές στη συμπεριφορά της που κατέγραφαν οι γιατροί, έκανε μια ζωγραφική χαρούμενη και αισιόδοξη δείχνοντας προτίμηση σε ανθοδέσμες από κόκκινα τριαντάφυλλα και άλλα πολύχρωμα λουλούδια, κάποτε δίπλα σε γάτες που σε κοιτούν με έκπληκτα μάτια. Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει η ζωγραφική του Γιόζεφ Χάινχριχ Γκρέμπινγκ, ο οποίος φιλοτέχνησε πίνακες αξιοθαύμαστης ακρίβειας και εμμονής στη λεπτομέρεια, όπως εκείνον με ένα εντυπωσιακό πλοίο, καθώς και το έργο του Κόνσταντιν Κλέες, που παραπέμπει στο κίνημα των κονστρουκτιβιστών με τη συνύπαρξη γεωμετρικών σχημάτων, ζωηρών χρωμάτων και κειμένων.
Την έκθεση διοργανώνει η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία. Ο πρόεδρός της Νίκος Τζαβάρας και ο πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής Στέλιος Κρασανάκης τόνισαν στη χθεσινή παρουσίαση το μεγάλο ενδιαφέρον της διοργάνωσης τόσο για το καλλιτεχνικό της περιεχόμενο όσο και για τη σύνδεσή της με τη μαζική δολοφονία των ψυχικά ασθενών.
Ωστόσο, όπως σημειώνουν οι ίδιοι στον κατάλογο της έκθεσης, η εθνικοσοσιαλιστική ευγονική είναι προέκταση του κοινωνικού δαρβινισμού, που αναγνωρίζεται και σε ένα μέρος της ψυχιατρικής σκέψης από τον 19ο αιώνα. Και προσθέτουν: «Η απαίτηση της κάθαρσης της κληρονομημένης ύλης από κάθε τι επιβαρυντικό για μια ανόθευτη εξέλιξη της Αρίας Φυλής αποτέλεσε μία από τις αφορμές για τον αφανισμό της αποκαλούμενης "ανάξιας βίου ζωής", ώστε να διασφαλιστεί η δήθεν φυλετική υπεροχή των Γερμανών». Με αυτό τον τρόπο το Τρίτο Ράιχ, μαζί με τους απόκληρους, θέλησε να εξαφανίσει κάθε καλλιτεχνικό στοιχείο που παρεξέκλινε από την άθλια, ομοιόμορφη και στείρα πειθαρχία στα ολοκληρωτικά του ιδεώδη».
Αιτία θανάτου: Ευθανασία (Έργα από τη Συλλογή Prinzhorn)
Το δελτίο τύπου της έκθεσης από την ιστοσελίδα του Μουσείου Μπενάκη
 |
Αιτία θανάτου: Ευθανασία21/01/2011 - 13/03/2011 |
Έργα από τη Συλλογή Prinzhorn
Η έκθεση παρουσιάζει για πρώτη φορά στην Ελλάδα ιδιαιτέρως σημαντικά έργα από την περιοχή των εικαστικών τεχνών της παγκοσμίως γνωστής Συλλογής Prinzhorn της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης.
Tα 96 έργα, που παρουσιάζονται, τμήμα της πλούσιας γερμανικής συλλογής, είναι φιλοτεχνημένα από 18 καλλιτέχνες/ψυχικά ασθενείς, οι οποίοι, την περίοδο 1939-1944, υπήρξαν θύματα του ανελέητου προγράμματος ευθανασίας των Ναζί.
Εμπνευστής της συλλογής υπήρξε ο Hans Prinzhorn (1886-1933), γιατρός και ιστορικός τέχνης παράλληλα. Ο Prinzhorn, γοητευμένος από τις θεματικές αναζητήσεις της πολιτισμικής ανθρωπολογίας, όπως η απαρχή της καλλιτεχνικής ενόρμησης, θέλησε να προσεγγίσει τη «σχιζοφρενική αίσθηση της ύπαρξης» όπως αυτή αποτυπωνόταν στη σύγχρονή του εξπρεσιονιστική τέχνη.
Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο συγκέντρωσε έργα από διάφορες ψυχιατρικές κλινικές και δημιούργησε μία μοναδική συλλογή στην Χαϊδελβέργη.
Η μείζων συμβολή του έγκειται στο ό,τι προσφέροντας στην παραγκωνισμένη, «τρελλή» τέχνη και στους δημιουργούς της μία θετική επανεκτίμηση, διευκόλυνε την αναγνώριση του ταλέντου των ψυχιατρικών ασθενών και την επανένταξη των ιδίων στην κοινωνία.
Τα έργα αυτά αποτελούν τόπο συνάντησης τόσο για την ιστορία, την τέχνη και την ψυχιατρική όσο και για την καταστροφική δύναμη της κοινωνίας, η οποία σε συνθήκες πολιτικής εκτροπής ανοίγει νέους Καιάδες για τα αδύναμα μέλη της.
Η έκθεση τελείται υπό την αιγίδα της Α.Ε. του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, κ. Κάρολου Παπούλια.
Πρόγραμμα Ημερίδας και Παράλληλων Εκδηλώσεων
Tα 96 έργα, που παρουσιάζονται, τμήμα της πλούσιας γερμανικής συλλογής, είναι φιλοτεχνημένα από 18 καλλιτέχνες/ψυχικά ασθενείς, οι οποίοι, την περίοδο 1939-1944, υπήρξαν θύματα του ανελέητου προγράμματος ευθανασίας των Ναζί.
Εμπνευστής της συλλογής υπήρξε ο Hans Prinzhorn (1886-1933), γιατρός και ιστορικός τέχνης παράλληλα. Ο Prinzhorn, γοητευμένος από τις θεματικές αναζητήσεις της πολιτισμικής ανθρωπολογίας, όπως η απαρχή της καλλιτεχνικής ενόρμησης, θέλησε να προσεγγίσει τη «σχιζοφρενική αίσθηση της ύπαρξης» όπως αυτή αποτυπωνόταν στη σύγχρονή του εξπρεσιονιστική τέχνη.
Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο συγκέντρωσε έργα από διάφορες ψυχιατρικές κλινικές και δημιούργησε μία μοναδική συλλογή στην Χαϊδελβέργη.
Η μείζων συμβολή του έγκειται στο ό,τι προσφέροντας στην παραγκωνισμένη, «τρελλή» τέχνη και στους δημιουργούς της μία θετική επανεκτίμηση, διευκόλυνε την αναγνώριση του ταλέντου των ψυχιατρικών ασθενών και την επανένταξη των ιδίων στην κοινωνία.
Τα έργα αυτά αποτελούν τόπο συνάντησης τόσο για την ιστορία, την τέχνη και την ψυχιατρική όσο και για την καταστροφική δύναμη της κοινωνίας, η οποία σε συνθήκες πολιτικής εκτροπής ανοίγει νέους Καιάδες για τα αδύναμα μέλη της.
Η έκθεση τελείται υπό την αιγίδα της Α.Ε. του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, κ. Κάρολου Παπούλια.
Πρόγραμμα Ημερίδας και Παράλληλων Εκδηλώσεων
| Ημερίδα με θέμα "Η τέχνη των αποκλεισμένων" Σάββατο 22/01/2011 Αθήνα |
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)